Ñawpaqman puriq temakuna: Huk chikan filosofía.
Huk chikan filosofía nisqamanta.
Ama yuyaykuychu moderación nisqa sapa kuti simple kananpaq, imaraykuchus runakunawan rimanakusqaykiqa manan facilchu. Kaypi wakin ejemplokuna sasa situacionkunawan tupawaq, wakin consejokuna allinta atipanaykipaq.
Manan justiciata apamuyta atiwaqchu.
- Manan yachankichu imaraykun iskay runakuna ch’aqwashanku chayta. Ichapas ñawpaqta imapas pasarqa. Rikusqaykillatam juzgawaq, hinaspa kamachikuykunata kasukuwaq. Ordenta apamuyta atinki, ichaqa manan justiciata apamuyta atiwaqchu.
- Huk ejemplota hap’isunchis: Alfredqa Jennymanta imatapas suwarqan, cheqaq kawsaypi (vecinokunan kanku). Foro nisqapi qhawanki, hinaspa rikunki Jenny Alfredta insultashaqta. Jennyta harkanki. Allin ruwaymi karqan, insultayqa hark’asqa kasqanrayku. Ichaqa manan yachankichu imarayku runakuna discutisqankuta. Manan justiciatachu hunt’arqankichis.
- Kaypi huk ejemplo: Jennyqa sapallan mensajepi Alfredta k’amisharqan. Kunanqa llapa runakunaq rimana wasitan qhawarinki, chaypin rikunki Alfred Jennyta amenazashaqta. Alfredmanmi huk advertenciata apachinki. Hukmantan allinta ruwarqanki, amenazayqa hark’asqa kasqanrayku. Ichaqa manan yacharqankichu imachus chay situacion qallarisqanmanta. Manam chaninchu ima ruwasqaykiqa. P'enqay qanpaq.
- Imatachus ruwanayki tiyan chayta ruwanki, yachasqaykimanjina. Ichaqa reqsikuy: Manan askhatachu yachanki. Chaymi modestolla kanayki, hinaspa yuyarinayki ordenqa allin kasqanmanta, ichaqa manam justiciachu...
Ama runakunata phiñachiychu.
- Runakunawanqa ama rimaychu moderachkaspaykiqa. Chaymi paykunata phiñachinqa. Chayqa kanmanmi paykunaman niy hina: "Qankunamanta aswan allinmi kani.".
- Runakuna phiñakuspankuqa cheqaqtapunin phiñachikunku. Yaqapaschá ñakakunki qallariypi phiñachisqaykimanta. Ichapas chay web nisqaman atacanqaku. Ichapas chiqap identidadniykita tarispanku enemigo hina qawasunkiku. Chaytaqa karunchakunaykim.
- Ama enfrentamientokuna ruwaychu. Aswanpas chay programaq botonesninta utilizaylla. Chay botoneswan huk advertenciata apachiy, utaq huk prohibición. Hinaspapas ama imatapas niychu.
- Runakunaqa manañam piñakunqakuchu: Pikuna kayta rurasqanmanta mana yachasqankuraykum. Manan hayk’aqpas sapankanmanqa tukunqachu.
- Runakunaqa manañam piñakunqakuchu: Imaraykum huk rikchaq aswan atiyniyuq hina sientekunqaku. Kayqa aswan allinpaqmi, runapa kamachikuyninmantaqa.
- Runakunaqa admirakuypaq psicología nisqayuqmi kanku. Paykunaq yuyaykusqankuman hina yuyaykuyta yachay. Runakunaqa kuyayllapaq hinaspa peligroso unanchakunam. Runakunaqa sasachakuyniyuq hinaspa admirakuypaq kawsaqkunam...
Kikin kusikuy pachata paqarichiy.
- Moderacion ruwaykunata allinta ruwanki chayqa, runakuna aswan kusisqa kanqa servidorniykipi. Servidorniykipas llaqtaykim. Aswan kusisqam kanki.
- Aswan pisi maqanakuy, pisi nanay, pisi chiqninakuy ima kanqa. Runakunaqa aswan amigokunatan tarinqaku, chhaynapin qanpas aswan amigokunata tarinki.
- Huk sitio sumaq kaptinqa, pipas sumaqta ruwasqanraykum. Sumaq kaqkunaqa manam naturalmentechu hamun. Ichaqa chaqwata ordenman tikrayta atinki...
Kamachiypa espiritun.
- Huk kamachikuyqa manan hayk’aqpas hunt’asqachu. Hayk’a precisiones yapaspaykipas, tarinkipunim imapas mana kamachikuypa nisqanman hina.
- Kamachikuy Simi mana hunt’asqa kasqanraykun mayninpiqa kamachikuypa contranpi imatapas ruwanayki. Paradoja nisqa, kamachiyta qatipana kasqanrayku. Mana qatipana kaqtinqa. Ichaqa, ¿imaynatataq tanteana?
-
- Teorema: Kamachiyqa manan hayk’aqpas hunt’asqa kayta atinmanchu.
- Prueba: Ñuqaqa huk caso de borde nisqatam qawani, kamachikuypa limite nisqapi, chaymi kamachikuyqa mana tanteayta atinchu ima ruwanaypaq. Hinaspa kamachikuyta cambiayman chaypas, kay casota precisamente tratanaypaq, aswan huch’uy borde casota qhawariymanraqmi, leypa mosoq límitenpi. Hinaspa yapamanta, kamachikuyqa manan decidiyta atinchu ima ruwananta.
- Ejemplo: Ñuqaqa "China" nisqa servidorpa moderadorninmi kani. "San Fransico" nisqa servidorta watukuchkani. Ñuqaqa huk sala de chat nisqapim kachkani, chaypim kachkan pipas huk wakcha mana huchayoq 15 watayuq sipasta insultaspa ñakarichiq. Kamachiyqa nin: "Ama moderación atiyniykikunata servidorniykimanta hawapi llamk'achiychu". Ichaqa chawpi tutañan, ñoqallan moderador rikch’asqa kashani. Kay wakcha sipastachu awqanwan sapallanta saqisaq; icha kamachiymanta huk excepciónta ruwanaychu? Chayqa qampa tanteasqaykim.
- Arí kanmi kamachikuykuna, ichaqa manan robotchu kanchis. Disciplinatan necesitanchis, ichaqa cerebroyoqmi kanchis. Sapa situacionpi yuyaykusqaykiman hina ruway. Kanmi kamachiypa qillqasqan, chaytam yaqa llapanpi qatipana. Ichaqa kantaqmi "kamachiypa espiritunpas".
- Kamachiykunata entiendey, hinaspa kasukuy. Entiendey imarayku kay kamachikuykuna kasqanmanta, hinaspa necesaria kaqtin k’umuykachiy, ichaqa manan nishutachu...
Pampachay hinaspa allin kawsakuy.
- Wakin kutiqa huk moderadorwanmi ch’aqwayta atinki. Runa kasqanchikraykum chaykunaqa pasakun. Chayqa kanmanmi sapakamapa ch’aqwaynin, otaq ima decidinapaq mana acuerdopi kaypas.
- Kallpanchakuychis allin sonqoyoq kanaykipaq, hinallataq sumaq sonqo kanaykipaqpas. Negocianaykipaq kallpachakuy, hinaspa civilizado kanaykipaq kallpachakuy.
- Pipas pantaruptinqa pampachay. Qanpas pantasqaykirayku.
- Sun Tzu nirqa: "Huk ejercitota muyuriqtiykiqa, huk lluqsiyta libreta saqiy. Ama sinchita ñit'iychu huk desesperado awqata".
- Jesucristoqa niranmi: “Qankuna ukhupi pipas mana huchayoq kaqqa ñawpaqta rumiwan ch’aqechun”, nispa.
- Nelson Mandela nirqan: "Phiñakuyqa veneno ukyay hinan, chaymantataq awqaykikunata wañuchinanta suyakuy hina".
- Hinaspa qam... ¿Imatataq ninki?
Huknin kay.
- Pipas mana allin comportamientoyuqmi kachkan. Qanpa qhawarisqaykiman hinaqa manan allinchu, chaymi hark’ana.
- Piensariy sichus huk runamanta huk cheqasllapi nacerqanki, sichus familianpi nacerqanki, tayta-mamanwan, wawqenkunawan, panankunawan. Piensariy sichus paypa experiencian karqan, qanpa experiencianmantaqa. Piensariy mana allin ruwasqankunata, onqoyninkunata, piensay yarqayta sientesqaykita. Hinaspa tukupaypi yuyaykuy sichus pay kawsayniyki karqan chayqa. Ichapas chay situacionqa kutichisqa kanman? Ichapas mana allin comportamientoyuq kankiman, paypas juzgasunkiman. Kawsayqa determinista nisqa.
- Ama exagerasunchu: Manan, relativismoqa manan tukuy imapaqpas excusa kanmanchu. Ichaqa arí, relativismoqa imapaqpas excusa kanmanmi.
- Imapas huk kutillapim chiqappas llullapas kanman. Chiqapqa qawaqpa ñawinpim kachkan...
Aswan pisiqa aswanmi.
- Runakuna controlasqa kaspankuqa pisi tiempotan pasanku ima munasqankuta maskhanankupaq, imaraykuchus yachankuñan ima ruway atisqankutapas mana atisqankutapas. Hinaspa chaymi aswan tiempoyoq kallpayoq kanku ima munasqankuta ruwanankupaq, chaymi aswan libre kanku.
- Runakuna achka libre kaptinkuqa, pisillam libre kayninkuta abusanqaku, hinaspa huk runakunapa libre kayninta suwanqaku. Hinaspa chaymi, yaqa llapanku pisi libre kanqaku.
- Runakuna pisi libre kaqtinkuqa aswan libre kayniyoqmi kanku...